Χαφιέδες και κίνημα. Με αφορμή ότι σαν σήμερα το 1940 η ασφάλεια συγκροτεί την «Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ»

Του Γ. Γ.

Το ιστορικό γεγονός μας το θύμισε ο "Ριζοσπάστης" ο οποίος στην στήλη του "Σαν Σήμερα" γράφει "9 Γενάρη 1940 Συγκροτείται η «Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ», που καθοδηγούνταν από την Ασφάλεια".

Απ' το σχετικό κεφάλαιο που υπάρχει στο Δοκίμιο της Ιστορίας του ΚΚΕ, και το οποίο θα παραθέσουμε παρακάτω, μια αναφορά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είναι το σημείο που σύμφωνα με την εκτίμηση του ΚΚΕ ένα από τα πρωτοκλασάτα στελέχη του ΚΚΕ, που στην πορεία κατάντησαν όργανα της Μεταξικής δικτατορίας,  ο Μ. Τυρίμος,, ήταν το πρόσωπο μετέφερε στον Αρη Βελουχιώτη δήθεν «εντολή» του Ν. Ζαχαριάδη, με την οποία ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τον καλούσε να υπογράψει δήλωση προκειμένου να βγει από τις φυλακές της Κέρκυρας και να συμβάλει στην ανασυγκρότηση  των Κομματικών Οργανώσεων.

Η σχετική αναφορά που θα κάνουμε δεν εστιάζεται στο να αναφέρουμε απλώς μια μαύρη σελίδα από την ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος μας. 

Θεωρώ ότι αν γνωρίζουμε την ιστορία μας, αποφεύγουμε να κάνουμε λάθη του παρελθόντος και επίσης ότι και στις μέρες μας η περιφρούρηση των δράσεων μας και η συνωμοτικότητα -ας μην τρομάζει κάποιους αυτή η λέξη- που πρέπει να υπάρχει στον σχεδιασμό κάποιων ενεργειών μας είναι απαραίτητη. 

Είναι λάθος να πιστέψει κανείς ότι τέτοιες πρακτικές της ασφάλειας υπήρχαν μόνο στο παρελθόν. Κάποια στιγμή θα κάνουμε αναλυτική αναφορά για υποθέσεις που σχετικά έχουν αποκαλυφθεί.

(Η διείσδυση χαφιέδων στο ΚΚΕ αποτέλεσε ερέθισμα για να γράφει ο λακές της εξουσίας, Μίμης Ανδρουλάκης το βιβλίο του "Ο Κόκκινος Κάβουρας", όπου κάνει χαρμάνι πραγματικά γεγονότα με φαντασιώσεις του. 

Ποιο πολύπλοκα είναι τα πράγματα με την προσπάθεια της ΚΥΠ/ΕΥΠ να διαβρώσει τον αντιεξουσιαστικό χώρο. Εκτός απ' την περίπτωση Αλεξάκη-Κρυστάλη, και την γνωστή κοινή επιχείρηση πρακτόρων της CIA και της ΕΥΠ που έφερε το όνομα "Δύτης". -μιλάμε για ασφαλίτικους σχεδιασμούς οι οποίοι είχαν επιδίωξη να εντοπίσουν τα μέλη της 17Ν-, υπάρχει και μια άλλη παρόμοια επιχείρηση των κατασταλτικών μηχανισμών, πολύ ποιο σοβαρή, που είναι γνωστή σε ελάχιστους, την εποχή που ήταν διοικητής της ΕΥΠ ο Ιωάννης Κοραντής το 2009).  

 Ας επανέλθουμε όμως στο θέμα μας. Φυσικά οι συνθήκες σήμερα δεν είναι οι ίδιες με την εποχή που η ασφάλεια της δικτατορίας Μεταξά κατόρθωσε να εξασφαλίσει την συνεργασία στελεχών πρώτης γραμμής, και να καταφέρει τόσο ουσιαστικό χτύπημα στο ΚΚΕ, 

Σε όσους/ες όμως μας ενδιαφέρει η ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος, πρέπει να μελετήσουμε ποιοι ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν τόσο σημαντικά στελέχη του ΚΚΕ να περάσουν στις γραμμές του ταξικού εχθρού, και να εγκληματήσουν σε βάρος πρώην συντρόφων τους. Ηταν οι κύριοι υπεύθυνοι που σμπαραλιάστηκε όλος ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ.

 (Η ΟΠΛΑ τιμώρησε όπως τους άξιζε κάποιους απ' αυτούς τους προδότες, όπως τον Μανωλέα - το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνης Κρητικός-, Κουτσογιάννη, και τον Τυρίμο).

Αυτό όμως είναι ένα τεράστιο θέμα και κάποια στιγμή, θα κάνω μια προσπάθεια να το προσεγγίσω

Τώρα ας δούμε το σχετικό κεφάλαιο από το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ:

Δημιουργία της «Προσωρινής Διοίκησης» («ΠΔ»)

Αμέσως μετά την σύλληψη του Σιάντου και του Σκαφίδα κι ενώ συγκροτούταν η «Παλαιά ΚΕ», ο υφυπουργός Δημόσιας Ασφάλειας Κωνσταντίνος Μανιαδάκης και οι επικεφαλής της Υπηρεσίας Δίωξης του Κομμουνισμού, Σπύρος Παξινός και Νίκος Χαραλαμπίδης ετοίμαζαν το δικό τους «καθοδηγητικό όργανο του ΚΚΕ», μια άλλη «ΚΕ», τα νήματα της οποίας θα κινούσαν οι ίδιοι.

Πριν ακόμα ολοκληρωθούν τα σχέδια τους, κυκλοφόρησε στις αρχές Δεκέμβρη του 1939, ένα δελτίο με την υπογραφή «Προσωρινή Διοίκηση» («ΠΔ») που κατήγγειλε τη «σπείρα Μάθεση – Παπαγιάννη» και ανακοίνωνε ότι αυτή (η ΠΔ) εκπροσωπούσε το ΚΚΕ.

Για την επίτευξη τους στόχου τους Μανιαδάκης – Παξινός κλπ αξιοποίησαν τη δραστήρια συμμετοχή στελεχών του ΚΚΕ που είχαν γίνει πράκτορες της Κρατικής Ασφάλειας.
Πρόκειται για τον Μιχάλη Τυρίμο, μέλος της ΚΕ και πρώην βουλευτή του Παλλαϊκού Μετώπου στη Λέσβο, ο οποίος είχε φύγει από την Κέρκυρα έχοντας υπογράψει δήλωση μετανοίας τον Ιούνη του 1939. Ακόμα, τους Τηλέμαχο Μύτλα, Δημήτρη Κουτσογιάννη ή Δημητριάδη (φέρεται να ήταν πράκτορας της Ασφάλειας από το 1927), Δημήτρη Μαύρο, Δημήτρη Μαλιτσικιώτη, Πανόραμα (ψευδώνυμο), στη συνέχεια τον Γιάννη Μιχαηλίδη, μέλος του Π.Γ.
Ορισμένο ρόλο στη συγκρότηση της «ΠΔ», δίχως να είναι μέλος της έπαιξε και ο βουλευτής Πειραιά Μανώλης Μανωλέας που έγινε όργανο του καθεστώτος και την περίοδο της Κατοχής, προπαγανδιστής του φασισμού.

Ταυτόχρονα ο Μανιαδάκης μετέφερε τον Ζαχαριάδη από την Κέρκυρα στην Ασφάλεια Αθηνών, προκειμένου να τον συνδέσουν με τον Μιχαηλίδη, δηλαδή με την Ασφάλεια. Ο Μιχαηλίδης είχε αποφυλακιστεί μετά από δήλωση μετανοίας που υπέγραψε κατ’ εντολή του Ν. Ζαχαριάδη, του Β. Νεφελουδη και του Δ. Παρτσαλίδη, για να βγει και ν’ ανασυγκροτήσει την ΚΕ του Κόμματος, που ο Νίκος Ζαχαριάδης θεωρούσε ότι ήταν διαβρωμένη από τον Μάθεση.
Η ενέργεια ήταν παράτολμη και οπωσδήποτε λαθεμένη, αφού ήταν βέβαιο ότι ο Μιχαηλίδης θα βρισκόταν υπό την άγρυπνη παρακολούθηση της Ασφάλειας. Τελικά ο Μιχαηλίδης, συνελήφθη, λύγισε και συνεργάστηκε με την Ασφάλεια.

Σύμφωνα με κείμενο του Πάνου Τσαρού, που βρίσκεται στο Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, το τέχνασμα της εικονικής δήλωσης, αλλά με προβοκατόρικο τρόπο, χρησιμοποίησε ο Τυρίμος προκειμένου να υπογράψει δήλωση μετανοίας ο Αρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας).

Ο Τυρίμος μετέφερε στον Αρη δήθεν «εντολή» του Ν. Ζαχαριάδη με την οποία ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ τον καλούσε να υπογράψει δήλωση προκειμένου να βγει από τις φυλακές της Κέρκυρας και να συμβάλει στην ανασυγκρότηση των Κομματικών Οργανώσεων.
Το γεγονός αυτό «μας αφηγήθηκε ο Διαμαντής παρουσία του Πελοπίδα, του Βλαχάβα και Θ. Γκούζελου, όταν ανταμώσαμε στο σπίτι μας το Δεκέμβρη του 1946, στην περίοδο του ΔΣΕ», έγραψε ο Πάνος Τσαρός.
Συνεχίζοντας, γράφει ότι ο Διαμαντής αφηγήθηκε τα παρακάτω: «Μια τέτοιου είδους εντολή είναι και για τον Θανάση Κλάρα (Αρη) που ποτέ δεν είχε δοθεί, που αργότερα έγινε αντιληπτό από τον Κλάρα, όταν προσπάθησαν να τον δέσουν με την Προσωρινή Διοίκηση, αλλά ήταν πλέον αργά, εδώ το επιβεβαίωσε (σημ Δοκιμίου: ο Τυρίμος) στην ανάκριση που του έκανε ο Βελουχιώτης, ότι τον είχαν εξαπατήσει (…). Γι’ αυτό και η αγανάκτηση του Αρη ήταν δικαιολογημένη».

Όταν αργότερα (1944) ο Τυρίμος συνελήφθη στην Χαλκίδα από τη Λαϊκή Πολιτοφυλακή, η οποία τον παρέδωσε στον ΕΛΑΣ, έγραψε σε έκθεση του προς την ΚΕ: «Την ΠΔ την πατρονάριζα θεωρητικά εγώ αναμφισβήτητα. Δεν μπορούσε όμως να στηριχθεί σε καμιά περίπτωση χωρίς τις οργανώσεις τις 4 που είχε φτιάξει η ΓΑ (σημ Δοκιμίου: Γενική Ασφάλεια), χωρίς το κύρος του Μιχαηλίδη και δίχως το μπέρδεμα των παιδιών του εξωτερικού …»

Τα «παιδιά του εξωτερικού» στα οποία αναφερόταν ο Τυρίμος, ήταν οκτώ στελέχη του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ που γύρισαν στην Ελλάδα από την Σοβιετική Ενωση όπου είχαν σταλεί να σπουδάσουν στο ΚΟΥΤΒ (γι’ αυτό λέγονται και ΚΟΥΤΒηδες). Ορισμένοι από αυτούς (εκείνοι που η ασφάλεια είχε εντάξει στους σχεδιασμούς της) έπαιξαν άθελα τους το παιχνίδι της συγκρότησης και τη δράση της «ΠΔ».

Το βράδυ της Παρασκευής 9 Γενάρη 1940 σε κάποιο απόμερο σπίτι στα Πατήσια, άρχισε τις εργασίες της η «σύσκεψη στελεχών του ΚΚΕ» Αθήνας – Πειραιά.
Στη σύσκεψη συμμετείχαν 23 άτομα (ανακοινώθηκε ότι ήταν 15 από την Κομματική Οργάνωση Αθήνας (ΚΟΑ), 4 από την Κομματική Οργάνωση Πειραιά (ΚΟΠ) και 4 από τη ΟΚΝΕ Πειραιά). Συμμετείχαν οι χαφιέδες Δημήτρης Κουτσογιάννης, Τηλέμαχος Μύτλας, Δημήτρης Μαλιτσικιώτης και Δημήτρης Μαύρος. Επίσης σύμφωνα με τον Μιχαηλίδη συμμετείχαν οι ΚΟΥΤΒηδες Μιλτιάδης Τιμογιαννάκης, Ολγα Μπακόλα και Στρατής Καραφύλλας, καθώς και άλλοι ανύποπτοι κομμουνιστές και κομμουνίστριες.

Την εισήγηση του Κουτσογιάννη είχε ετοιμάσει ο Τυρίμος, ανακατεύοντας τεχνηέντως δικές του απόψεις και θέσεις της ΚΔ, που μετέφερε η Μπακόλα. Ως προς το ζήτημα του πολέμου η σύσκεψη κατέληξε στα παρακάτω:
«α) Η φασιστική Ιταλία πρόκειται να χτυπήσει τα Βαλκάνια. Πίσω από τους επιθετικούς της σκοπούς βρίσκονται οι Αγγλογάλλοι που θα τους παραχωρήσουν τα Βαλκάνια για να εξαγοράσουν τη μη συμμετοχή τους στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Αν η Ιταλία χτυπήσει την Ελλάδα υποκινούμενη από τους Αγγλογάλλους, είναι βέβαιο ότι η Βασιλομεταξική δικτατορία δε θα αντιδράσει. Οπότε είναι χρέος των κομμουνιστών να αντισταθούν σ’ αυτή την εθνική προδοσία, καθώς και επίσης και να δουλέψουν για τη δημιουργία ενός γερού και ουδέτερου Βαλκανικού Μπλοκ.
β) Αν όμως η δικτατορία αποφασίσει να αντισταθεί στην επίθεση των φασιστών –ιμπεριαλιστών, τότε το ΚΚΕ θα καλέσει το λαό σε γενικό ξεσήκωμα κατά της επιδρομής, θα βοηθήσει επομένως την κυβέρνηση Μεταξά. Καθήκον επομένως του ΚΚΕ είναι να προπαρασκευάσει και να διαφωτίσει από τώρα τον λαό, για το ενδεχόμενο να βρεθεί η Ελλάδα μπλεγμένη σε πόλεμο κατά του Αξονα».

Οσο αφορά το οργανωτικό ζήτημα, η σύσκεψη αποφάσισε τη διαγραφή των Μάθεση – Παπαγιάννη και τη συγκρότηση της «προσωρινής Διοίκησης» («ΠΔ»), που αποτελούσαν οι Κουτσογιάννης, Μαύρος, Τιμογιαννάκης, Μαλιτσικιώτης, Καραφύλλας και Μπακόλα. Ο Τιμογιαννάκης, μάλιστα, ανέλαβε Γραμματέας της «Διοίκησης του Κόμματος». Ταυτόχρονα αποφασίστηκε η έκδοση «Ριζοσπάστη» της «ΠΔ».

Με τη δημιουργία της «Προσωρινής Διοίκησης» η κυβέρνηση Μεταξά πετύχαινε πολλούς στόχους: Πρώτα και κύρια εμφάνιζε τη γραμμή του Κόμματος απέναντι στον επερχόμενο πόλεμο στην κατεύθυνση που βόλευε το κράτος και την κυβέρνηση. Ακόμα: Συγκροτούσε ένα «ΚΚΕ» που καθοδηγούσε η Ασφάλεια και ταυτόχρονα σκόρπιζε σύγχυση στους κομμουνιστές. Διέβαλλε τίμια στελέχη του ΚΚΕ και όξυνε τη χαφιεδοφοβία, ενώ κατάφερνε στο Κόμμα ένα πρωτοφανές στα χρονικά πολιτικό, οργανωτικό και ηθικό πλήγμα.

Στις 25 Γενάρη 1940, η «Παλαιά ΚΕ» με ανακοίνωση στο «Ριζοσπάστη», κατήγγειλε την έκδοση του πλαστού «Ριζοσπάστη» και τα όργανα του Μανιαδάκη.

Στις 20 Ιούλη 1940, η «Παλαιά ΚΕ» δημοσίευσε «Εκκληση προς τα μέλη του Κόμματος και της Κομμουνιστικής Νεολαίας – Προς τους συμπαθούντες και όλους τους εχθρούς της δικτατορίας» με την οποία κατήγγειλε την κυβέρνηση Μεταξά ότι «σκαρώνει η ίδια ένα δικό της ΚΚΕ».