Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου - "Επίκαιρα"
Στην Ιαπωνία τις λένε Σενκάκου, στην Κίνα Ντιαογού, ενώ στην Ελλάδα θυμίζουν Ίμια. Ο λόγος για τις ακατοίκητες βραχονησίδες που ξαφνικά έγιναν παγκοσμίως διάσημες, τροφοδοτώντας επικίνδυνα πολεμικά παιχνίδια μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας, τα οποία απειλούν να εμπλέξουν επίσης την Αμερική και τη Ν. Κορέα.
Τα επεισόδια της περασμένης εβδομάδας έκαναν πολλούς να αναρωτηθούν μήπως η «ειρηνική ανάδυση» της Κίνας τελικά αποδειχθεί λιγότερο ειρηνική απ' όσο διαβεβαιώνει το Πεκίνο και περισσότερο συμβατή με τα κλασικά προηγούμενα, που θέλουν τις καινούριες μεγάλες δυνάμεις να αναδύονται μέσα από την αιματηρή μήτρα των πολεμικών συγκρούσεων.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το Σάββατο 23 Νοεμβρίου η Κίνα αιφνιδίασε τους πάντες, ανακηρύσσοντας μονομερώς ζώνη εναέριου ελέγχου πάνω από τη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας, σε περιοχή η οποία συμπεριλαμβάνει τις διαφιλονικούμενες βραχονησίδες. Μια «παγωμένη» επί εκατόν δεκαοκτώ χρόνια διένεξη -η Ιαπωνία κατέλαβε τις εν λόγο νησίδες το 1895- πήρε ξαφνικά φωτιά. Για να πούμε την αλήθεια, ήταν η Ιαπωνία που ήρξατο χειρών αδίκων. Κάποιοι εθνικιστές βάλθηκαν να «αξιοποιήσουν» οικονομικά τις βραχονησίδες και η κυβέρνηση του λιγότερο μανιακού -πάντως ανησυχητικά εθνικιστή- πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε έσπευσε να τις εθνικοποιήσει - υποτίθεται για να αποτρέψει τα χειρότερα,- παραβιάζοντας, ωστόσο, στην πράξη το status quo σε βάρος της Κίνας.
Άλλο τόσο είναι αλήθεια, όμως, ότι η δράση του Πεκίνου υπήρξε δυσανάλογα ισχυρή. Δεν αρκέστηκε να ανακηρύξει μονομερώς ζώνη εναέριου ελέγχου, η οποία επικαλύπτεται με τις αντίστοιχες της Ιαπωνίας και της Ν. Κορέας. Προχώρησε παραπέρα ή αξίωσε από κάθε ξένο αεροπλάνο που θα εισέρχεται σε αυτή να ζητά εκ των προτέρων άδεια και να δίνει τα στοιχεία του στις κινεζικές Αρχές, υπό την απειλή ότι, σε αντίθετη περίπτωση, κινδυνεύει να αντιμετωπίσει τα κινεζικά πυρά.
Η αντίδραση των ΗΠΑ
Τις πρώτες ώρες μετά την κινεζική επίδειξη ισχύος επικράτησε σύγχυση. Δύο ιαπωνικές αεροπορικές εταιρείες που είχαν πτήσεις στην επίμαχη περιοχή έσπευσαν να συμμορφωθούν στο κινεζικό τελεσίγραφο, ελλείψει σαφών εντολών από την κυβέρνηση τους. Στην Ουάσιγκτον προσπαθούσαν να αποκρυπτογραφήσουν τη θεαματική χειρονομία του Πεκίνου: να αφορά, άραγε, μόνο στην εδαφική διένεξη με το Τόκιο; Αν είναι έτσι, η Αμερική δεν έχει λόγο να αναμειχθεί ιδιαίτερα, αφού ακολουθεί γραμμή ουδετερότητας ως προς τις επίμαχες βραχονησίδες, συνιστώντας και στις δύο πλευρές λύση μέσω διαπραγματεύσεων. Τι γίνεται όμως αν με την κίνηση της αυτή η Κίνα, πέραν των άλλων, προσπαθεί να σφυγμομετρήσει και τις αντιδράσεις της κυβέρνησης Ομπάμα, η οποία, με τους χειρισμούς της στο συριακό και το ιρανικό πρόβλημα, μοιάζει να τρεκλίζει, στέλνοντας σε όλο τον κόσμο μηνύματα αδυναμίας και αναποφασιστικότητας;
Όλα δείχνουν ότι η δεύτερη εκτίμηση επικράτησε μεταξύ των επιτελών του Λευκού Οίκου και του Πενταγώνου. Αυτή τη φορά η αντίδραση της Αμερικής ήταν αποφασιστική. Δύο αμερικανικά βομβαρδιστικά Β-52 απογειώθηκαν από τη βάση του Γκουάμ, στον Ινδικό Ωκεανό, και πέταξαν προκλητικά πάνω από την άρτι ανακηρυχθείσα κινεζική ζώνη εναέριου ελέγχου, χωρίς βέβαια να ζητήσουν άδεια ή έστω να ενημερώσουν προκαταβολικά το Πεκίνο. Αφού πήραν το σύνθημα από την Αμερική, Ιαπωνία και Ν. Κορέα έστειλαν κι αυτές μαχητικά αεροπλάνα τους να πράξουν το ίδιο το επόμενο διήμερο. Η απάντηση της Κίνας υπήρξε βραδύκαυστη, αλλά αναλογική: σμήνος κινεζικών αεροσκαφών παραβίασε την ιαπωνική ζώνη την περασμένη Παρασκευή, ενώ το πρώτο αεροπλανοφόρο, το οποίο πρόσφατα απέκτησε η χώρα, απέπλευσε για περιπολία στη Θάλασσα της Ν. Κίνας.
Το μεγάλο ερώτημα είναι, βέβαια, πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα από εδώ και εμπρός. Δεν είναι λίγοι οι διεθνείς αναλυτές που θεωρούν υπαρκτό το ενδεχόμενο πολεμικού επεισοδίου, αν όχι και σύρραξης, στο εγγύς μέλλον. Άλλοι εκτιμούν ότι η Κίνα έκανε λάθος με την υπερβολική αντίδραση της και το γόητρο της στην περιοχή θα πληγεί, καθώς εμφανίζεται, όπως θα έλεγε ο Μάο Τσετούνγκ, σαν «χάρτινη τίγρη»: μια δύναμη που διεκδικεί και απειλεί, αλλά δεν έχει τη δύναμη να επιβάλει τη θέληση της όταν προκαλείται από τους αντιπάλους της. Άποψη μας είναι ότι και οι μεν και οι δε πάσχουν στις αναλύσεις τους.
Οι φιλοδοξίες της Κίνας
Η κινεζική ηγεσία είναι φιλόδοξη, αλλά όχι τυχοδιωκτική. Ο νέος Πρόεδρος της χώρας, Σι Τζινπίγνκ, εννοεί να εναρμονίσει τη στρατιωτικοπολιτική ισχύ της Κίνας με την αναδυόμενη οικονομική της δύναμη, αλλά όχι με τρόπο που θα διακινδυνεύσει άμεση ρήξη με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σύμφωνα με τον αρθρογράφο των Financial Times Φιλ Στίβενς, κατά τη συνάντηση του με τον Μπαράκ Ομπάμα στην Καλιφόρνια τον περασμένο Ιούνιο, ο Σι του είπε κάποια στιγμή ότι «ο Ειρηνικός Ωκεανός είναι αρκετά μεγάλος για να χωρέσει δύο μεγάλες δυνάμεις», μια έμμεση πρόσκληση για χάραξη ζωνών επιρροής με παραμερισμό της Ιαπωνίας. Ο Αμερικανός Πρόεδρος άφησε την τολμηρή νύξη του Σι να περάσει χωρίς απάντηση. Ίσως αυτή τη φορά η κινεζική ηγεσία να δοκίμασε ένα βήμα παραπέρα, σφυγμομετρώντας την αντίδραση του μεγάλου οικονομικού εταίρου και γεωστρατηγικού ανταγωνιστή της.
Εκ πρώτης όψεως, η αμερικανική απάντηση πρέπει να αποθάρρυνε το Πεκίνο.
Ωστόσο, η μονομερής κήρυξη ζώνης εναέριου ελέγχου πρέπει να κριθεί σε βάθος χρόνου. Η κινεζική ηγεσία δεν περίμενε, βέβαια, ότι θα αποσπούσε μεμιάς, χωρίς καμία αντίδραση, τις νησίδες και μαζί με αυτές τον εναέριο έλεγχο της Θάλασσας της Ανατολικής Κίνας. Ωστόσο, ενέγραψε υποθήκες, διαμορφώνοντας de facto συνθήκες συγκυριαρχίας με την Ιαπωνία. Μέσα από μια μακρόχρονη ελεγχόμενη διένεξη με την παλιά αυτοκρατορία, η οποία τόσο δυσάρεστες μνήμες ξυπνά στους γείτονες της, η Κίνα ελπίζει ότι θα προσεταιριστεί συμμάχους. Πρώτα απ' όλα την Ταϊβάν, η οποία βρίσκεται πιο κοντά απ' όλους στις επίμαχες βραχονησίδες και επίσης τις διεκδικεί από την Ιαπωνία. Αλλά και η Ν. Κορέα πνέει μένεα με την εθνιστική κυβέρνηση του Ιάπωνα πρωθυπουργού, Σίνζο Άμπε, ο οποίος αμφισβήτησε την πασίγνωστη ιστορική αλήθεια για το βίαιο εξαναγκασμό σε πορνεία χιλιάδων γυναικών της Κορεατικής Χερσονήσου προς όφελος των Ιαπώνων στρατιωτών στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γεγονός είναι ότι η αντικειμενική δυναμική των πραγμάτων στην Άπω Ανατολή αρχίζει να θυμίζει τον αδυσώπητο αγώνα ισχύος στην Ευρώπη έναν αιώνα νωρίτερα. Όπως η Γερμανία του Κάιζερ, έτσι και σημερινή Κίνα μεγαλώνει απότομα, δεν χωρά στα παλιά της ρούχα και διεκδικεί ζωτικό χώρο από τις παλιές, εδραιωμένες δυνάμεις που κυριαρχούν στον περίγυρο της. Οι Κινέζοι ηγέτες συνηθίζουν να διαβεβαιώνουν τους Δυτικούς επισκέπτες ότι έχουν αφομοιώσει τα διδάγματα της νεότερης ευρωπαϊκής Ιστορίας και ότι δεν πρόκειται να παρασυρθούν σε παράτολμες προβολές ισχύος, οι οποίες απειλούν να συσπειρώσουν εναντίον της Κίνας όλους ή σχεδόν όλους τους γείτονες της. Σε αντίθεση με ό,τι θα ήθελε κανείς να πιστέψει όμως, η Ιστορία συχνά επαναλαμβάνεται, άλλοτε σαν τραγωδία κι άλλοτε σαν φάρσα.
Δημοσίευση σχολίου