70 χρόνια από την ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας
Ποτέ πια Χιροσίμα!
(Μέρος Τρίτο)
Η κραυγή των «hibakusha»
εκπαιδευτικού Δ.Ε.-ιστορικού,
negreponte2004@yahoo.gr
Αναδημοσίευση από τα Χανιώτικα Νέα,
Πέμπτη 06 Αυγούστου 2015
ΘΑ ΦΕΡΟΥΜΕ ΝΕΑ ΖΩΗ
της Sadako Kurihara (1913-2005)
Νύχτα στο υπόγειο ενός ερείπιου,
Θύματα της πυρηνικής βόμβας
Στριμωγμένα στο σκοτάδι
Πλημμυρίζουν το δωμάτιο ως το μη παρέκει.
Η μυρωδιά του αίματος, η δυσωδία του θανάτου,
η πνιγηρότητα του ιδρώτα, οι οιμωγές της αγωνίας
Όταν από το σκοτάδι ήρθε μια θαυμάσια κραυγή.
Έρχεται τo μωρό! ακούστηκε.
Στο υπόγειο της κόλασης επί γης.
Μια νέα γυναίκα άρχισε να γεννά.
Οι υπόλοιποι ξέχασαν τον πόνο τους.
Καθώς πάσχιζαν να την βοηθήσουν.
Τότε ακούστηκε μια φωνή: “Είμαι μαία”
Μπορώ να τη βοηθήσω.
Ήταν μια γυναίκα που πριν λίγο σφάδαζε μέσα στους δικούς της πόνους.
Και έτσι μια νέα ζωή ήρθε στον κόσμο.
Μες στο σκοτάδι αυτής της κόλασης επί γης.
Η μαία πέθανε πριν την αυγή.
Μουσκεμένη στο αίμα των πληγών της.
Θα φέρουμε νέα ζωή
Θα φέρουμε νέα ζωή.
Ακόμα και με το θάνατό μας.
Η Ιαπωνία πληροφορήθηκε επίσημα το γεγονός της ρίψης της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα 16 ώρες αργότερα, από τις ανακοινώσεις που έκανε ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Χ. Τρούμαν: «Ατομική βόμβα συνδυασμένη με την βασικήν δύναμιν του σύμπαντος, τη δύναμιν εκ της οποίας και ο ήλιος αντλεί την ιδικήν του, εξαπελύθη εναντίον εκείνων που έφεραν τον πόλεμον εις την Άπω Ανατολήν… Εδαπανήσαμεν 2.000 εκατομμύρια δολάρια διά την πρωτοφανούς μεγέθους εις την ιστορίαν επιστημονικήν αυτήν κερδοσκοπίαν και ενικήσαμεν…» 1.
President Harry Truman announces the Bombing of Hiroshima
Η πανηγυρική, ωστόσο, αυτή ανακοίνωση του Τρούμαν με την οποία γνωστοποιούσε στην υφήλιο ότι ο άνθρωπος μπήκε στην ατομική εποχή μπορεί να έκανε τους όπου γης πολίτες των Η.Π.Α. να ξεσπάσουν σ’ έναν ξέφρενο ενθουσιασμό, ωστόσο δεν γινόταν να συγκαλύψει τις διαστάσεις του μαζικού αυτού εγκλήματος: με 80.000 πτώματα την πρώτη στιγμή 2. Και 14.000 εξαφανισμένους, καθώς από την έκρηξη άνοιξε κυριολεκτικά η γη και τους κατάπιε…
Ως το Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς, τουλάχιστον άλλοι 70.000 άνθρωποι πέθαναν από τις επιπτώσεις της ραδιενέργειας και των τραυμάτων τους. "Ο υπέρμετρος αριθμός θυμάτων" σύμφωνα με τον καθηγητή Αράτα Οσάντα, "οφείλεται στο ότι η επίθεση ήταν πέρα για πέρα ξαφνική, στον μεγάλο αριθμό σπιτιών που ισοπεδώθηκαν και στην αστραπιαία εξάπλωση της φωτιάς από τις αναμμένες θράκες που τις χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν το πρωινό φαγητό -και φυσικά στην ερήμωση που προκλήθηκε από τη δευτερογενή θερμική ακτινοβολία στις περιοχές κοντά στο κέντρο της έκρηξης. Επιπρόσθετοι λόγοι για τον εξαιρετικά μεγάλο αριθμό θανάτων απ’ ό,τι θα αναμενόταν, είναι και η κατάσταση υποσιτισμού του πληθυσμού, καθώς και η πλημμελής ή ανεπαρκής ιατρική παρακολούθηση των θυμάτων. Όσα νοσοκομεία είχαν προσωρινά στεγαστεί στα εργοστάσια πυρομαχικών και πολεμικού υλικού, που είχαν μείνει άθιχτα από τον βομβαρδισμό, διαλύθηκαν το Σεπτέμβριο όταν οι Συμμαχικές Δυνάμεις κατέλαβαν την Ιαπωνία, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι ασθενείς να βρεθούν ξαφνικά δίχως την παραμικρή ιατρική φροντίδα, ανεβάζοντας ακόμα περισσότερο το δείκτη θνησιμότητας" 3.
Από το 1946 ως το 1951 ακόμη 60.000 θάνατοι αποδόθηκαν στη επίδραση της βόμβας, η οποία προκάλεσε λευχαιμία, λέμφωμα, καρκίνο των πνευμόνων και άλλα είδη καρκίνου: «Θα γράψω τη λέξη ΕΙΡΗΝΗ στα φτερά σου για να πετάξεις πάνω από όλο τον κόσμο»… έλεγε για τους χάρτινους γερανούς που έφτιαχνε στο κρεβάτι του πόνου η μικρή Σαντάκο Σαζάκι, ένα από τα χιλιάδες αθώα θύματα που έχασαν τη ζωή τους από λευχαιμία πολύ μετά από τον βομβαρδισμό… Για τους «hibakusha», τους επιζήσαντες της ατομικής βόμβας 4, η μνήμη της 6ης Αυγούστου του 1945 είναι το ίδιο οδυνηρή με τα σημάδια της ραδιενέργειας στο σώμα τους. Οι συνταρακτικές τους αφηγήσεις αποτελούν μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές, καθώς αποδίδουν όλη τη φρίκη του πολέμου.
Ο Γιουκιχίσα Τοκουμίτσου το 1945 ήταν δώδεκα χρονών, όταν έπεσε η βόμβα στη Χιροσίμα ακριβώς μπροστά του. Από την έκρηξη ζαλίστηκε και λιποθύμησε. Όταν ανέκτησε τις αισθήσεις του έτρεξε προς το λόφο Χιζτιγιάμα έχοντας συντροφιά του τον αντίλαλο από τις απελπισμένες κραυγές αυτών που είχαν εγκλωβιστεί στα ερείπια: "Έτρεξα πάλι πίσω κι άρχισα να ακολουθώ τους άλλους αφηρημένα. όπου κι αν πήγα, παντού έβλεπα γκρεμισμένα σπίτια. Μπροστά στο σταθμό της Χιροσίμα ήταν σκορπισμένα βιολετιά φουσκωμένα πτώματα στη μέση του δρόμου. Γυναίκες με ματωμένα κεφάλια, γυμνά πόδια που έκλαιγαν. Κραυγές που καλούσαν σε βοήθεια έβγαιναν από τους σωρούς των ερειπίων" 5.
Παρόμοιες εικόνες βιβλικής καταστροφής παραθέτει και ο Έντουαρτ Σώγερ, αιχμάλωτος των Ιαπώνων και αυτόπτης μάρτυρας της φρικαλεότητας της βόμβας: «Όταν πήγαν να σηκώσουν ένα νεκρό, το καμένο δέρμα έφυγε από το σώμα του σαν πουκάμισο αφήνοντάς το γυμνό. Τα μάτια του έλιωναν σαν το κερί και έτρεχαν πάνω στο κόκκινο, πρησμένο πρόσωπό του» 6. Όπως αναφέρει ο ίδιος «πρώτη φορά αισθάνθηκα οίκτο και θλίψη για τους Ιάπωνες».
Ο Ακίρα Σίντζο, το 1945 ήταν δώδεκα χρονών, μαθητής της έκτης τάξης του δημοτικού σχολείου στη Νακατζίμα. Εκεί τον βρήκε η έκρηξη της ατομικής βόμβας. Έχασε τις αισθήσεις του, μόλις όμως συνήλθε προσπάθησε να γυρίσει στο σπίτι του τρέχοντας ξυπόλητος πάνω από τις στέγες των σπιτιών που είχαν σκορπιστεί στους τέσσερις ανέμους. Βρήκε τους δικούς του ζωντανούς, μα βαριά τραυματισμένους και ο ίδιος εμφάνιζε τις συνέπειες όλων εκείνων που είχε περάσει από τότε που εκσφενδονίστηκε από το ωστικό κύμα. Έπρεπε να μείνει στο κρεβάτι, επειδή ένιωθε αδύναμος. Και σα να μην έφτανε αυτό, πιάνοντας τα μαλλιά του μια μέρα, έμειναν τούφες στα χέρια του, ώστε αποφάσισε ν’ ακολουθήσει τον πατέρα και τον αδελφό του στο νοσοκομείο που νοσηλεύονταν με σοβαρά εγκαύματα. Σαν από θαύμα επέζησε ζώντας μια αφόρητη ζωή στο νοσοκομείο:
"Γύρω μου έβλεπα ανθρώπους, που οι πληγές τους ήταν γεμάτες σκουλήκια από τη σήψη. Ακόμα και σήμερα θυμάμαι ένα δεκαεξάχρονο παιδί που σφάδαζε από τους πόνους κάθε φορά που ο γιατρός του έβγαζε τις γάζες, για να του περιποιηθεί τα εγκαύματα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι πέθαιναν μέρα με τη μέρα ο ένας κατόπιν του άλλου, και τους αντικαθιστούσαν νέοι ασθενείς, που πέθαιναν κι αυτοί. Τα πτώματα αποτεφρώνονταν τη νύχτα στον κήπο του νοσοκομείου. Ο αέρας έπαιρνε την άσχημη μυρωδιά και την έφερνε μέχρι τα δωμάτιά μας. Όλα είχαν μεταμορφωθεί σε μια τεράστια καμένη έκταση.
Κάποια στιγμή νόμισα πως ο σταθμός ήταν πολύ κοντά. Άκουγα το παρατεταμένο μονότονο αγκομαχητό των ατμομηχανών, όπως τις φωνές των ψυχών που έπαιρναν δρόμο για τον ουρανό, αποχωρισμένες από τα κορμιά" 8.
Ο Οσάμου Καταόκα, δεκατριών χρονών το 1945, ο μόνος που επέζησε στην τάξη του από το πυρηνικό ολοκαύτωμα έγραψε το 1951 μια έκθεση όχι για να αναφερθεί "στους λίγους, σ’ ένα κράτος, μια κλίκα ή ένα άτομο και τα συμφέροντά του" που "διεξάγουν τον πόλεμο για να επιτύχουν τους σκοπούς τους", μήτε την έγραψε για τους "διαβόλους": "Κανέναν δε θρηνώ τόσο όσο τα θύματα", θα σημειώσει. "Κανέναν δεν αγαπώ τόσο, όσο τους κατατρεγμένους από τον πόλεμο. Κανέναν δεν εκτιμώ τόσο, όσο τους καταδικασμένους σ’ έναν καταραμένο πόλεμο" (Χέρτσεν 9).
"Ήθελα μονάχα να αναφερθώ στα θύματα, σ’ όλους αυτούς τους κατατρεγμένους και καταδικασμένους, όπως κάνει ο Χέρτσεν. Στους δωδεκάχρονους ή δεκατριάχρονους μαθητές, στις νοικοκυρές και τους ανύποπτους πατεράδες που είχαν πάει να δουλέψουν στην κατεδάφιση των σπιτιών στο Ζακομπάτσο, κι έπεσαν ανύποπτοι στο στόμα του Χάρου. Στους φίλους μου που πήδηξαν στην πισίνα για να σβήσουν τη φωτιά στα ρούχα τους, και πνίγηκαν. Στους συμμαθητές μου που κοίταζαν απελπισμένα τον ουρανό, φωνάζοντας ‘Κτήνος!’ πριν ξεψυχήσουν. Σ’ όλους εκείνους που θάφτηκαν κάτω απ’ τα ερείπια του σχολείου και καταδικάστηκαν να ψηθούν ζωντανοί. Σ’ όλους εκείνους που ο Χέρτσεν απέδωσε φόρο τιμής. Σ’ εκείνη τη μητέρα, που ο Χέρτσεν τόσο πολύ αγαπούσε, που έτρεχε ουρλιάζοντας σαν τρελή, σφίγγοντας στην αγκαλιά της το καρβουνιασμένο κορμάκι του παιδιού της. Στο παιδάκι εκείνο, που ο Χέρτσεν θρηνούσε, αθώο θύμα της ατομικής βόμβας, που πέθανε μονάχο στο καταφύγιο του Γυμνασίου Κόργιο, δίχως να δει τους γονείς του. Σ’ όλους εκείνους που δεν τους είχε απομείνει καμιά δύναμη να φωνάξουν το ‘Κατηγορώ!’ τους, αλλά η συνείδησή τους, ήταν ακόμα εντελώς νηφάλια: τί κατηγορούσαν, τί ζητούσαν, τί εκλιπαρούσαν;" 10.
Ο αυτοκράτορας Χιροχίτο, η κυβέρνηση και το πολεμικό συμβούλιο που συγκλήθηκε στις 8 του Αυγούστου διατύπωσε τέσσερις προϋποθέσεις για την παράδοση της Ιαπωνίας: τη διατήρηση της kokutai (του αυτοκρατορικού δηλαδή θεσμού και της εθνικής πολιτείας), την ανάληψη από τις αυτοκρατορικές στρατιωτικές δυνάμεις της ευθύνης για τον αφοπλισμό και την αποστράτευση, καμία κατάληψη των μητροπολιτικών ιαπωνικών Νήσων, της Κορέας ή της Φορμόζας και εξουσιοδότηση στην ιαπωνική κυβέρνηση για την εκδίκαση και τιμωρία των υποθέσεων που αφορούσαν στους εγκληματίες πολέμου 11.
Το ίδιο βράδυ, ο Ιάπωνας πρεσβευτής στη Μόσχα έπαιρνε μια διακοίνωση: «Η Σοβιετική Ένωση κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας», που τερμάτιζε έτσι τις ελπίδες των Η.Π.Α. για λήξη του πολέμου πριν την είσοδο της Σοβιετικής Ένωσης στο πολεμικό θέατρο του Ειρηνικού 12. Πράγματι, την επομένη τα σοβιετικά στρατεύματα της Άπω Ανατολής άρχισαν την επίθεση. Στις 10 Αυγούστου τον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας κήρυξε η Λ.Δ. της Μογγολίας και στις 11 του μηνός πέρασε σε επίθεση κατά των Ιαπώνων κατακτητών ο λαϊκός απελευθερωτικός στρατός της Κίνας 13.
Ενώ τα σοβιετικά στρατεύματα προέλαυναν στη Μαντζουρία 14, την επόμενη μέρα, ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Χ. Τρούμαν προειδοποιούσε ότι, αν η Ιαπωνία εξακολουθούσε να αρνείται την παράδοσή της άνευ όρων, όπως προέβλεπε η Δήλωση του Πότσνταμ της 26ης Ιουλίου, οι Η.Π.Α. θα έπλητταν κι άλλους στόχους με συντριπτικά αποτελέσματα: «Εάν δεν αποδεχτούν τώρα τους όρους μας, ας περιμένουν μια βροχή καταστροφής από τον αέρα, που όμοιά της δεν έχει ιδωθεί σε αυτή τη γη». Την ίδια ώρα αεροσκάφη των Η.Π.Α. πετούσαν φυλλάδια πάνω από την Ιαπωνία που έγραφαν: «Έχουμε στην κατοχή μας το πιο καταστρεπτικό εκρηκτικό που δημιούργησε ποτέ ο άνθρωπος. Μοναχά μία από τις νέες μας ατομικές βόμβες έχει ίση εκρηκτική ισχύ με 2.000 φορτία βομβαρδιστικών B-29. Οφείλετε να αναλογιστείτε το φοβερό αυτό γεγονός και σας διαβεβαιώνουμε ότι είναι απόλυτα ακριβές. Μόλις ξεκινήσαμε να χρησιμοποιούμε αυτό το όπλο κατά της πατρίδας σας. Αν εξακολουθείτε να αμφιβάλετε, ρωτήστε για το τι συνέβη στη Χιροσίμα, όπου έπεσε μοναχά μία ατομική βόμβα».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. Βλ. και το κινηματογραφικό υλικό που αποτυπώνει τη στιγμή που ο πρόεδρος των Η.Π.Α. Χ. Τρούμαν ανακοινώνει τη ρίψη της πρώτης πυρηνικής βόμβας στη Χιροσίμα: https://www.youtube.com/watch?v=FN_UJJ9ObDs
2. Στο σύνολο των θανάτων εκτιμάται ότι το 60% οφείλεται στην αρχική θερμοκρασία (από ακαριαία ολική εξαέρωση ή τήξη του σώματος μέχρι εγκαύματα), το 20% από μηχανικό τραυματισμό από το ωστικό κύμα και το υπόλοιπο 20% από τη ραδιενέργεια.
3. Βλ. τον πρόλογο του καθηγητή Αράτα Οσάντα στην ιαπωνική έκδοση του 1951 του βιβλίου Τα παιδιά της Χιροσίμα, μετάφραση Χρυσόστομος Παπασπύρου, εκδόσεις Μπουκουμάνη, Αθήνα 1985, σελ. 31. Εκδόθηκε από την Εκδοτική Επιτροπή για τα παιδιά της Χιροσίμα..
4. Στις 31 Μαρτίου του 2014, 192.719 hibakusha βρίσκονται στη ζωή και έχουν αναγνωριστεί ως "πληγέντες των εκρήξεων" από την ιαπωνική κυβέρνηση. Οι περισσότεροι από αυτούς ζουν στην Ιαπωνία (βλ. Nakazaki, Taro, August 6, 2014, "Hiroshima marks 69th anniversary of A-bombing", Asahi Shimbum, Retrieved August 9, 2014). Τα μνημεία στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι περιέχουν τους καταλόγους των ονομάτων των hibakusha που είναι γνωστό ότι έχουν πεθάνει από τις βομβιστικές επιθέσεις. Οι κατάλογοι ενημερώνονται σε ετήσια βάση σε τελετές μνήμης την επέτειο των βομβαρδισμών. Τον Αύγουστο του 2014, οι κατάλογοι των μνημείων κατέγραψαν πάνω από 450.000 ονόματα θανόντων hibakusha: 292.325 στη Χιροσίμα (βλ. Sindhu, Jamshed, August 8, 2014, "Hiroshima commemorates 69th anniversary of nuclear bomb", NewsPakistan.Retrieved August 9, 2014) και 165.409 στο Ναγκασάκι (βλ. Yamamoto Kyosuke, August 9, 2014, "Nagasaki marks 69th anniversary of its atomic bombing", Asahi Shimbun, Retrieved t 9, 2014, August 9, 2014).
5. Απόσπασμα από τη μαρτυρία του Γιουκιχίσα Τοκουμίτσου, μαθητή τρίτης Λυκείου το 1951, στο βιβλίο Τα παιδιά της Χιροσίμα, ο.π., σελ. 54-55.
6. «Ιστορία Εικονογραφημένη», Αύγουστος 1985, τεύχος 206,σελ. 50-59.
7. Βλ. τα κινηματογραφικά πλάνα που τραβήχτηκαν τον Μάρτιο-Απρίλιο του 1946 στη Χιροσίμα για λογαριασμό του στρατού των Η.Π.Α. Δείχνει θύματα από την ατομική έκρηξη στη Χιροσίμα και τις βλάβες στο σώμα, γενικότερα την υγεία που προκάλεσε σ’ αυτά. Title: Medical aspect, Hiroshima, Japan, 1946-03-23, 342-USAF-11034.ogv Author: Harry Mimura (cameraman), Daniel A. McGovern (director) Date: 23 March 1946. Βλ. επίσης και Suppressed U.S. Military Film on the Medical Effects of the Bombing of Hiroshima and Nagasaki: https://www.youtube.com/watch?v=NinLCoLs26k
8. Απόσπασμα από τη μαρτυρία του Ακίρα Σίντζο, μαθητή τρίτης Λυκείου το 1951, στο βιβλίο Τα παιδιά της Χιροσίμα, ο.π., σελ. 104-105.
9. Ο Αλέξανδρος Ιβάνοβιτς Χέρτσεν (Μόσχα 1812 – Παρίσι 1870) ήταν σπουδαίος Ρώσος δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος και σοσιαλιστής πολιτικός στοχαστής (βλ. και Βασίλης Σπηλιωτόπουλος, Αλέξανδρος Χέρτσεν: λησμονημένος επαναστάτης. Δημοσιεύτηκε στο protagon.gr την 1η Μαρτίου 2014).
10. Απόσπασμα από τη μαρτυρία του Οσάμου Καταόκα, μαθητή τρίτης Λυκείου το 1951, στο βιβλίο Τα παιδιά της Χιροσίμα, ο.π., σελ. 183-184.
11. Bix Herbert, (1996). "Japan’s Delayed Surrender: A Reinterpretation". In Hogan, Michael J. Hiroshima in History and Memory. New York: Cambridge University Press, p. 512.
12. Βλ. και Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», Σύνταξη: Γ. Α. Ντεμπόριν, Εποπτεία: Στρατηγός Ι. Ι. Ζούμπκοφ, εκδόσεις ΚΑΔΜΟΣ, Αθήνα 1959, τόμος Β’, σελ. 284).
13. Γιώργος Πετρόπουλος, Η συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας, εφημερίδα Ριζοσπάστης, Ένθετη Έκδοση: “7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ”, Κυριακή 15 Σεπτέμβρη 2002, σελ. 12.
14. «Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος 1939- 1945», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 2ος, σελ. 403 & Υπουργείον Αμύνης ΕΣΣΔ: «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος», εκδόσεις «20ός Αιώνας», σελ. 456).
Βλ. τα κινηματογραφικά πλάνα που τραβήχτηκαν τον Μάρτιο-Απρίλιο του 1946 στη Χιροσίμα για λογαριασμό του στρατού των Η.Π.Α. Αποτυπώνουν τα ερείπια που προκάλεσε η ατομική βόμβα: Physical damage, blast effect, Hiroshima, 1946-03-13 ~ 1946-04-08, 342-USAF-11071.ogv. Author: Harry Mimura (cameraman), Daniel A. McGovern (director)
Date: from 13 March 1946 until 8 April 1946).
Δημοσίευση σχολίου