Τα ωράρια εργασίας και οι "αγκυλώσεις του παρελθόντος"

Πολλές φορές ακούμε τους πολιτικούς της άρχουσας τάξης να επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά την ίδια φράση-κλισέ: "Να αφήσουμε πίσω μας τις αγκυλώσεις του παρελθόντος".

Την ίδια ώρα που το λένε βέβαια αυτό, είναι προσκολλημένοι σε πάμπολλες αγκυλώσεις του παρελθόντος - όπως για παράδειγμα το 8ωρο (που ήδη μετράει έναν αιώνα ζωής), ή, ακόμα χειρότερα, το 10ρο ή το 12ωρο (που είναι ακόμα πιο παλιό).

Η αλήθεια είναι πως το να έχεις μια σταθερή εργασία με 8ωρο είναι πλέον...κατόρθωμα! Για την ακρίβεια, ακόμα και το να έχεις εργασία (οποιαδήποτε εργασία) σε λίγο θα είναι από μόνο του ένα μεγάλο κατόρθωμα.

Παρόλα αυτά, με αφορμή και ένα άρθρο των New York Times που θα δούμε στη συνέχεια, θα επαναφέρουμε τη θέση μας σχετικά με τα εργατικά ωράρια, δείχνοντας ότι με το να μένουμε στις "αγκυλώσεις του παρελθόντος" στο θέμα του ωραρίου, ουσιαστικά καταδικάζουμε ένα τεράστιο κομμάτι του εργατικού πληθυσμού σε ανεργία.

Ας δούμε καταρχήν το άρθρο των New York Times:

Η αύξηση του δείκτη ανεργίας των ΗΠΑ στο 9,2%, τον περασμένο μήνα, έκανε Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικανούς να στραφούν ο καθένας στην πανάκειά του. Για τους φιλελεύθερους είναι απόδειξη ότι χρειαζόμαστε μεγαλύτερη στήριξη, ενώ για τους συντηρητικούς πως χρειαζόμαστε περαιτέρω φοροαπαλλαγές για να αυξήσουμε τη ζήτηση. Είμαι σίγουρος ότι αμφότεροι έχουν δίκιο, όμως δεν πιστεύω ότι αρκούν αυτά. Πιστεύω πως κάτι άλλο, κάτι καινούριο –κάτι που θα απαιτήσει από τα παιδιά μας όχι τόσο να βρουν την επόμενη δουλειά τους όσο να την επινοήσουν– επηρεάζει και τη σημερινή αγορά εργασίας περισσότερο απ’ όσο συνειδητοποιούμε.

Δείτε τις ειδήσεις από τον πιο δυναμικό τομέα της αμερικανικής οικονομίας: τη Σίλικον Βάλεϊ. Η Facebook αποτιμάται σήμερα σχεδόν στα 100 δισ. δολάρια, η Twitter στα 8 δισ., η Groupon στα 30 δισ., η Zynga στα 20 δισ. και η LinkedIn στα 8 δισεκατομμύρια. Είναι οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο. Ομως, θα μπορούσαμε να χωρέσουμε όλους τους υπαλλήλους τους στις 20.000 θέσεις του Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν και να έχουμε και χώρο για τη γιαγιά. Δεν απασχολούν πολλά άτομα, σε σχέση με τις αποτιμήσεις τους, και παρότι προσλαμβάνουν, αναζητούν ταλαντούχους μηχανικούς υπολογιστών.

Το συγκλονιστικότερο όλων με τους εργοδότες σήμερα είναι πόσοι εκμεταλλεύθηκαν την ύφεση για να γίνουν ακόμα πιο παραγωγικοί αναπτύσσοντας νέες τεχνολογίες αυτοματισμού, λογισμικό, υπεργολαβίες, ρομποτική, ό,τι μπορούν να χρησιμοποιήσουν για καλύτερα προϊόντα με μειωμένο προσωπικό και υποχρεώσεις. Αυτό δεν θα αλλάξει...

Τα σημαντικότερα σημεία του άρθρου είναι αυτά που έχουμε βάλει bold:

Καταρχήν, βλέπουμε ότι πολλοί από τους κλάδους που αναπτύσσονται σήμερα δεν προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο στην παραγωγή (ειδικά στην περίπτωση της Zynga που δημιούργησε το FarmVille και άλλα τέτοια παιχνίδια "εικονικών κόσμων", θα λέγαμε ότι μάλλον δημιουργούν εμπόδια στην παραγωγή, παρά την ενισχύουν, καθώς αποσπούν τον εργάτη, με αποτέλεσμα το καπιταλιστικό σύστημα -που αποθεώνει την αύξηση της παραγωγικότητας- να πηγαίνει πίσω, όχι μπροστά). Την ίδια ώρα, ο παραγωγικός ιστός στη Δύση καταρρέει, και οι κεφαλαιοκράτες αρνούνται να κάνουν επενδύσεις έως ότου οι εργάτες εξαθλιωθούν μέχρι αηδίας.

Το δεύτερο σημείο που έχουμε βάλει σε bold είναι και το πιο σημαντικό, και το πιο σχετικό με το θέμα μας. Ο συντάκτης του άρθρου μας λέει ότι "το συγκλονιστικότερο όλων με τους εργοδότες σήμερα είναι πόσοι εκμεταλλεύθηκαν την ύφεση για να γίνουν ακόμα πιο παραγωγικοί αναπτύσσοντας νέες τεχνολογίες αυτοματισμού, λογισμικό, υπεργολαβίες, ρομποτική, ό,τι μπορούν να χρησιμοποιήσουν για καλύτερα προϊόντα με μειωμένο προσωπικό και υποχρεώσεις".

Αυτή είναι μια πολύ σπουδαία παρατήρηση, και μάλιστα δεν ισχύει μόνο για την περίοδο μετά το ξέσπασμα της κρίσης, αλλά και για πιο πριν. Η παραγωγικότητα των εργατών διαρκώς αυξάνεται, χάρη στις νέες τεχνολογίες, και παρόλα αυτά οι κεφαλαιοκράτες ποτέ δεν είναι ευχαριστημένοι, και θέλουν κι άλλο.

Στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε, για την περίπτωση των ΗΠΑ, το πως η παραγωγικότητα διαρκώς αυξάνεται, αλλά οι μισθοί μένουν στάσιμοι εδώ και χρόνια, με αποτέλεσμα ο επιπλέον πλούτος που παράγεται να καταλήγει στις τσέπες των κεφαλαιοκρατών - εξ ου και η αύξηση σε σημείο-ρεκόρ των κοινωνικών ανισοτήτων (πχ σε άρθρο του στους Financial Times, o Martin Wolf, αναφερόμενος σε ένα βιβλίο του Satyajit Das, παρατηρεί ότι «για κάθε δολάριο αύξησης του πραγματικού εισοδήματος που δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 1976 και 2007, τα 58 σεντς κατέληξαν στο ανώτερο 1% του πληθυσμού»). Και όσο το εργατικό κίνημα "κοιμάται", τόσο περισσότερο θα ανοίγει το χάσμα (που είναι τα μάχιμα εργατικά συνδικάτα, που οργάνωναν και συσπείρωναν του εργάτες, κατακτώντας πχ το 8ωρο έναν αιώνα πριν; ).

Όπως σωστά παρατηρεί (έστω και αν δεν το καταλαβαίνει) ο συντάκτης των New York Times, οι κεφαλαιοκράτες συνεχώς αξιοποιούν την πρόοδο της τεχνολογίας, εφαρμόζοντας την στην παραγωγή με τέτοιο τρόπο όμως, ώστε να βελτιώνει το μοναδικό πράγμα που τους ενδιαφέρει, δηλαδή τον ατομικό τους πλουτισμό. Γι' αυτό και στο άρθρο του λέει ότι οι κεφαλαιοκράτες φτιάχνουν "καλύτερα προϊόντα με μειωμένο προσωπικό και υποχρεώσεις".

Η τεχνολογική πρόοδος θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για να μειωθούν τα ωράρια - όμως είμαστε προσκολλημένοι στις "αγκυλώσεις του παρελθόντος", σύμφωνα με τις οποίες μια μικρή ολιγαρχία ελέγχει την παραγωγή, και οι εργάτες πρέπει να δουλεύουν 8 ώρες (ή και όσο το δυνατόν παραπάνω).

Έτσι, η τεχνολογική πρόοδος καταργεί περισσότερες θέσεις εργασίας από αυτές που δημιουργεί. Και παρόλα αυτά, η μείωση του ωραρίου ποτέ δε συζητείται, ούτε καν αναφέρεται ως ζήτημα από τους οικονομολόγους, τους αναλυτές, του δημοσιογράφους και τους πολιτικούς της άρχουσας τάξης.

Όταν όμως η τεχνολογική πρόοδος αξιοποιείται από την ολιγαρχία που εξουσιάζει την παραγωγή με τρόπο ώστε να καταργεί περισσότερες θέσεις εργασίας από αυτές που δημιουργεί, τότε προφανώς ολοένα και πιο πολλοί εργάτες θα μένουν άνεργοι, την ίδια ώρα μάλιστα που οι υπόλοιποι εργάζονται υπό πίεση, κουράζονται σε βαθμό εξάντλησης, κτλ.

Σε παλιότερο άρθρο μας λέγαμε ότι:

...Έτσι, αν πχ για την παραγωγή μιας μπλούζας χρειάζονταν 80 εργατοώρες, και τώρα, λόγω της προόδου της τεχνολογίας χρειάζονται 40, τότε απλά προσλαμβάνονται 5 υπάλληλοι αντί για 10, και δουλεύουν 8ωρο, όπως και πριν.

Ενώ δηλαδή θα μπορούσε να μειωθεί το ωράριο, και άρα να προσληφθούν -πχ- 10 υπάλληλοι για 4ωρο, το ωράριο μένει σταθερό, και άρα τα έξοδα του εργοδότη μειώνονται (αντί για 10 μεροκάματα πληρώνει 5), άρα τα έσοδά του αυξάνονται, και την ίδια ώρα 5 εργαζόμενοι μένουν άνεργοι.

Μια άλλη "λύση" είναι μεν να μειωθούν τα ωράρια (όντως υπάρχουν σήμερα περιπτώσεις εφαρμογής του 4ωρου - πχ part-time εργασία) , αλλά να μειωθούν οι μισθοί (που στην προηγούμενη περίπτωση που εξετάσαμε, σιωπηλά υποθέταμε πως έμεναν σταθεροί).
Έτσι, τα έσοδα του εργοδότη αυξάνονται (διότι πληρώνει μεν τον ίδιο αριθμό εργαζόμενων, αλλά με χαμηλότερους μισθούς), οι εργαζόμενοι δεν έχουν να αντιμετωπίσουν αυξημένη ανεργία, αλλά έχουν να αντιμετωπίσουν μισθούς πείνας (όλοι γνωρίζουν τι σόι μισθό παίρνουν όσοι εργάζονται σήμερα part-time)

Υπάρχει επίσης και μια τρίτη περίπτωση, να μείνουν και οι μισθοί, αλλά και τα ωράρια σταθερά, και να αυξηθεί κατακόρυφα η παραγωγικότητα (λόγω των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζονται).
Τότε όμως τα παραγόμενα προϊόντα είναι σε μεγάλο ποσοστό άχρηστα (δε χρειάζονται, είναι περισσότερα από αυτά που χρειάζεται ο λαός για να καλύψει τις ανάγκες του), αλλά για να βγάλει κέρδος ο εργοδότης πρέπει να πουληθούν, και όχι να σκονίζονται στα ράφια των μαγαζιών.
Και όσο εκτοξεύεται η παραγωγικότητα, τόσο εκτοξεύεται και η 'μόδα', το 'trendy', το έτσι, το αλλιώς - πώς αλλιώς θα διασφαλίσουν ότι οι εργαζόμενοι θα αγοράσουν όλα αυτά τα πράγματα, χωρίς προπαγάνδα υπέρ της υπερκατανάλωσης;
Και όχι μόνο ο λαός βέβαια, αλλά και η ίδια η άρχουσα τάξη, με ρούχα/παπούτσια αξίας χιλιάδων ευρώ, "φρου φρου και αρώματα", "χρήσιμα" για να "ξεχωρίζουν" οι πλούσιοι από τους φτωχούς...

Και κάπως έτσι, έχουμε σήμερα φτάσει σήμερα να εργαζόμαστε σε χειρότερες συνθήκες από ότι 100 χρόνια πριν.

Υπάρχει λοιπόν η αναγκαιότητα για ένα συγκεκριμένο και ολοκληρωμένο πρόγραμμα/στόχο/πρόταση, που κατά την προσωπική μου άποψη θα μπορούσε να είναι κάτι αντίστοιχο με το 8-8-8 του περασμένου αιώνα.

Για παράδειγμα, θα μπορούσε να γίνει κεντρικό ζήτημα το 7-8-9 (μιας και ήδη το 7ωρο έχει εφαρμοστεί μερικώς στη Γαλλία, αν και η κυβέρνηση Σαρκοζύ προσπαθεί μανιωδώς να το καταργήσει)...

Ακόμα και η μία μόνο ώρα μείωσης του ωραρίου θα δημιουργούσε αμέτρητες νέες θέσεις εργασίας (φανταστείτε τι θα γινόταν με ακόμα μεγαλύτερη μείωση του ωραρίου). Έτσι θα δινόταν λύση στο πρόβλημα της ανεργίας - μόνο που οι κεφαλαιοκράτες ούτε καν το συζητούν ως ενδεχόμενο, διότι θα μειωθούν τα πλούτη τους. Γι' αυτό και προβάλλουν αντίσταση, αποτελώντας πλέον τροχοπέδη στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, καταδικάζοντας αμέτρητους εργάτες στην ανεργία ή στη δουλειά υπό απάνθρωπες συνθήκες φτώχειας, αβεβαιότητας και μιζέριας, για να διατηρήσουν τα προνόμια τους. Υπάρχει άραγε μεγαλύτερη "αγκύλωση του παρελθόντος" από αυτή;

Ας δούμε μάλιστα την απάντηση της άρχουσας τάξης σε μια υποθετική εφαρμογή του 7ωρου, ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας - εδώ ένα απόσπασμα από παλιότερη ανάλυση μας επί του θέματος:

..Ας πούμε ότι έχουμε 2 εταιρείες Α και Β, που ασχολούνται με τον ίδιο κλάδο (πχ φτιάχνουν ρούχα).

Έστω ότι η εταιρεία Α εφαρμόζει το 35ωρο
[...]
Τι γίνεται όμως αν η εταιρεία Β αποφασίσει να μην το κάνει αυτό, και να μετακομίσει στην Κίνα, όπως ήδη έχουν κάνει τόσες και τόσες εταιρείες?

Τότε, ναι μεν η εταιρεία Α έχει προσλάβει νέους εργαζόμενους (λόγω του 35ωρου δημιουργήθηκαν δηλαδή νέες θέσεις εργασίας), αλλά έχουμε παράλληλα και απώλεια θέσεων εργασίας[...], καθώς η εταιρεία Β τις μετέφερε στην Κίνα, προτιμώντας να εκμεταλλευτεί τους εργάτες εκεί, μιας και και σε χώρες όπως η Κίνα η εργατική τάξη έχει καταφέρει πολύ λιγότερα πράγματα απέναντι στους εκμεταλλευτές της, και οι μισθοί είναι ελάχιστοι.

Και δεν είναι μόνο αυτό, καθώς μετά η εταιρεία Β μπορεί να κάνει εισαγωγές (χωρίς να πληρώνει δασμούς χάρη στη νομοθεσία που εδώ και κάποια χρόνια έχει περάσει περί "ελεύθερου εμπορίου") στη Γαλλία, σε τιμές πιο φτηνές σε σχέση με τις τιμές που έχει η εταιρεία Α που έμεινε στη Γαλλία.
Έτσι, νομοτελειακά πολλές εταιρείες όπως η Α βλέπουν τις πωλήσεις τους να πέφτουν, και έτσι συρρικνώνονται ή και κλείνουν εντελώς, ενώ εταιρείες όπως η Β γιγαντώνονται (άρα εμμέσως έχουμε περαιτέρω απώλεια θέσεων εργασίας σε χώρες της δύσης, λόγω των λουκέτων, και μεταφορά τους στην Κίνα, αφού η άνοδος των κερδών βοηθά τις επενδύσεις εκεί, αφού τα περιθώρια κέρδους για έναν επιχειρηματία είναι εκεί μεγαλύτερα).

Επιπλέον, αν μια εταιρεία Γ αποφασίσει να κάνει μια επένδυση θα το σκεφτεί πολύ για να πάει σε μια χώρα της "δύσης", όταν μπορεί κάλλιστα να πάει στην Κίνα, την Ινδία, κτλ, για τους λόγους που ήδη αναφέρθηκαν (αυξημένα περιθώρια κέρδους).

Όπως λοιπόν βλέπουμε, η εφαρμογή μέτρων όπως το 35ωρο ναι μεν είναι εφικτή, αλλά σαμποτάρεται από αυτούς που θα χάσουν από την εφαρμογή τέτοιων μέτρων, τους εργοδότες.

Η εφαρμογή λοιπόν του 7ωρου, ή και ακόμα μικρότερου ωράριου, είναι κάτι το δύσκολο (ας μην ξεχνάμε ότι και το 8ωρο κατακτήθηκε με αίμα και πολυετείς εργατικούς αγώνες). Όμως, επειδή ακριβώς το να μην παλέψουμε για αυτό οδηγεί...σε μαζική ανεργία και άρα εξόντωση πολλών από εμάς, είμαστε υποχρεωμένοι να παλέψουμε.

Ίσως σε παλιότερες εποχές να μπορούσαν πολλοί να "βολευτούν" με τις κατακτήσεις παλιότερων ετών, που τους εξασφάλιζαν ένα "ανθρώπινο βιοτικό επίπεδο". Πλέον, οι κατακτήσεις αυτές εξανεμίζονται ταχύτατα, και άρα είμαστε εκ των πραγμάτων αναγκασμένοι να παλέψουμε, αν θέλουμε να αποφύγουμε μια επιστροφή σε έναν "νέο Μεσαίωνα".

Και αν οι κεφαλαιοκράτες δε δέχονται να εφαρμόσουν μέτρα όπως η μείωση του ωραρίου, που όντως θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τους εργαζόμενους, τότε δεν μας αφήνουν άλλη επιλογή από τους να τους πολεμήσουμε μέχρι τέλους. Αν δεν το κάνουμε, είμαστε "έτσι και αλλιώς" καταδικασμένοι να εξοντωθούμε σε τεράστιο βαθμό. Άρα, δεν έχουμε και πολλά να χάσουμε, έτσι δεν είναι; Αντίθετα, έχουμε πολλά να κερδίσουμε μέσα από μια τέτοια μάχη.