Προστατευτισμός: Το δόγμα της "αμοιβαίας καταστροφής" εν δράσει

Η επιστροφή στον προστατευτισμό υπάρχει ως τάση σε κάθε χώρα

Αν είσαι Κινέζος, τότε "μην αγοράζεις αμερικάνικα προϊόντα".

Αν είσαι Γάλλος, τότε "να αγοράζεις γαλλικά προϊόντα".

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα τελευταία "κατορθώματα" του καπιταλισμού, που αργά αλλά σταθερά γυρίζει σε προστατευτισμό, τάση που ήδη υπάρχει, και που αναμένεται να γιγαντωθεί όσο η κυβέρνηση του κάθε κράτους βλέπει την εθνική της οικονομία να βυθίζεται ολοένα και πιο βαθιά στην κρίση.

Εδώ και μια σχετική πρόβλεψη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ):

Crisis Threatens to Increase Protectionism: WTO

The economic crisis threatens to increase protectionism as governments think more on a national than an international level, Pascal Lamy, Director General of the World Trade Organization (WTO) told CNBC Thursday.

He added that it is now much more difficult to get big players such as the US and China to commit to agreements than a few years ago, and warned of “increasing protectionism pressures” and a “vicious circle” if countries don’t co-operate.

“We are in a vicious circle where crisis erodes the capacity of governance to cooperate well as the necessity of co-operation increases,” Lamy said.

“The paradox being that the less they co-operate on international issues, the more difficult exiting this global crisis will be.”

“I’m afraid we have to expect difficult times for the world economy at large. This leads national politicians to focus more on their numerous problems at home, with unemployment rising,” said Lamy.

“They are obviously less available for international cooperation.” 

Αν και ο ΠΟΕ έχει διαφορετική στόχευση από εμάς, έχει δίκιο σε αυτό που λέει ότι τα κράτη αρχίζουν πλέον να κοιτούν το καθένα την πάρτι του, κάτι που κάνουν όμως εις βάρος όμως των άλλων (γι' αυτό και τελικά το ένα καταλήγει να χτυπά το άλλο).

Εδώ ένα απόσπασμα από παλιότερο άρθρο μας επί του θέματος:

***

Το παραπάνω σκίτσο αποτελεί μια καταπληκτική περιγραφή του δόγματος της "αμοιβαίας καταστροφής", όπου δύο αντιμαχόμενες πλευρές καταστρέφουν η μία την άλλη λόγω ακριβώς του μεταξύ τους ανταγωνισμού. Το δόγμα της "αμοιβαίας καταστροφής" έγινε πολύ γνωστό κατά τη διάρκεια του "Ψυχρού Πολέμου" ανάμεσα στις ΗΠΑ και την πρώην ΕΣΣΔ, καθώς η κάθε μία από αυτές τις δύο υπερδυνάμεις είχε τη δυνατότητα να καταστρέψει την άλλη.

Στην πραγματικότητα όμως, το δόγμα αυτό της "αμοιβαία καταστροφής" μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλούς τομείς - και ένας από αυτός είναι και η επιστροφή στον προστατευτισμό, που, όπως έχουμε ξαναπεί, θα κερδίζει έδαφος όσο η κρίση διογκώνεται.

Άλλωστε, την ίδια ακριβώς συμπεριφορά είχαν εμφανίσει τα κράτη και κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Κραχ του 1929: Λόγω του ότι τα κράτη βρίσκονται εκ φύσεως σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, το ένα αρχίζει να πλήττει τις εξαγωγές του άλλου, επιβάλλοντας δασμούς στις εισαγωγές που κάνει από το άλλο.

Η φύση του προστατευτισμού δηλαδή ΔΕΝ είναι "δημιουργική". Αντίθετα, είναι μια "αμοιβαία καταστροφή", με το κράτος Α να χτυπά τις εξαγωγές του κράτους Β, κάτι που οδηγεί το κράτος Β να χτυπήσει και αυτό τις εξαγωγές του κράτους Α, κτλ (αλυσιδωτή αντίδραση).

Ο λόγος που ωθεί τα κράτη να εφαρμόσουν προστατευτισμό είναι διότι θέλουν το καθένα να βοηθήσει την εγχώρια παραγωγή του. Όμως, αυτό που ουσιαστικά κάνουν δεν είναι να βοηθούν την εγχώρια παραγωγή, αλλά να πλήττουν το ένα την παραγωγή του άλλου. Τελικό αποτέλεσμα είναι η κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου, όπως είχε άλλωστε συμβεί και στην αντίστοιχη κρίση του 1929. Πολλοί ιστορικοί μάλιστα θεωρούν την κατάρρευση αυτή, που προφανώς όξυνε την κρίση, ως μία βασική αιτία για το ξέσπασμα τελικά του Β' Παγκοσμίου Πολέμου:

- Από ιδεολογικής άποψης, ο προστατευτισμός είχε οδηγήσει σε άνοδο τον εθνικισμό (πχ ο Αμερικάνος αγόραζε Αμερικανικά προϊόντα, ο Άγγλος αγγλικά, ο Γερμανός γερμανικά, κοκ, με αποτέλεσμα να γκρεμίζονται οι "γέφυρες επικοινωνίας" ανάμεσα στα κράτη και τους λαούς τους. Τη θέση αυτών των "γεφυρών" πήρε ο "απομονωτισμός", δηλαδή το δόγμα του "ο καθένας μόνος του", ή, για να το πούμε και πιο απλά, επικράτησε "ο νόμος της ζούγκλας", με το ένα κράτος ολοένα και πιο λυσσασμένα να στρέφεται εναντίον του άλλου, "και όποιος αντέξει").

- Από οικονομικής άποψης, ο προστατευτισμός έφερε όπως είπαμε ακόμα μεγαλύτερη κατάρρευση του παγκόσμιου εμπορίου. Ο κάθε εργάτης τάχθηκε ουσιαστικά με την εγχώρια άρχουσα τάξη του κράτους στο οποίο βρισκόταν, χτυπώντας τους εργάτες του άλλου κράτους. Αντί δηλαδή οι εργάτες να χτυπήσουν τους εκμεταλλευτές τους, τους άφησαν ο ένας να χτυπήσει τον άλλο, με αποτέλεσμα τα λουκέτα να γίνουν ακόμα περισσότερα, και οι εργάτες να υποφέρουν πιο πολύ. Βέβαια, σε ορισμένους τομείς της οικονομίας η επιστροφή στον προστατευτισμό δημιούργησε ή κράτησε θέσεις εργασίας σε ένα κράτος, αλλά παράλληλα του στέρησε άλλες θέσεις εργασίας, σε άλλους κλάδους, λόγω των "πυρών" που δεχόταν το κράτος αυτό από τα υπόλοιπα κράτη μέσω των δασμών. Άσε που οι δασμοί ακρίβυναν τις τιμές των προϊόντων, με τελικό αποτέλεσμα να πέσει κι άλλο η κατανάλωση τους, και έτσι να γιγαντωθεί ακόμα περισσότερο η ύφεση.

Έχουμε δει αρκετές φορές στο παρελθόν το ζήτημα της επιστροφής στον προστατευτισμό - το πιο πρόσφατο άρθρο μας εδώ. Απ' ότι φαίνεται, τόσο στην Ελλάδα, όσο και διεθνώς, υπάρχει ξανά η τάση αυτή, καθώς η αριστερά δεν είναι έτοιμη να χαράξει μια στρατηγική για επανάσταση εναντίον του καπιταλισμού με αφετηρία μια χώρα, αλλά και τελικό στόχο την επέκταση της σε παγκόσμια κλίμακα (έστω και η τάση αυτή υπάρχει, με την έννοια πχ ότι μόλις σε δύο μέρες έχει προγραμματιστεί μια "παγκόσμια ημέρα κινητοποίησης" - τέτοιου είδους εκδηλώσεις δεν είναι παρά βρεφικές απαντήσεις στην ανάγκη για μια απάντηση σε διεθνές επίπεδο απέναντι σε ένα διεθνές πρόβλημα. (σημείωση: Τη λέξη "βρεφικές" δεν την λέω με κακή πρόθεση - κάθε άλλο)).

***

Ας δούμε τώρα και τα νεότερα νέα από αυτό το "μέτωπο":

Νέο επεισόδιο στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας

«Εκδικητικά» μέτρα αντι-ντάμπινγκ και δασμούς στις εισαγωγές αυτοκινήτων από τις ΗΠΑ ανακοίνωσε χθες το Πεκίνο, αποθαρρύνοντας τους Κινέζους καταναλωτές από την απόκτησή τους, όπως -για παράδειγμα- της εικονιζόμενης Buick Regal, δημιούργημα της General Motors. Στη μαύρη λίστα του υπουργείου Εμπορίου της Κίνας θα συμπεριληφθούν, επίσης, μοντέλα υψηλού κυβισμού Ford και Chrysler, αλλά και BMW, Mercedes-Benz και Honda, που παράγονται στις ΗΠΑ. Πρόκειται για ακόμη ένα κεφάλαιο στον συνεχιζόμενο εμπορικό πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Οι νέες επιβαρύνσεις θα κυμαίνονται από 2% μέχρι 21,5% επί της αγοραίας αξίας. Ωστόσο, οι ξένες αυτοκινητοβιομηχανίες εκτιμούν ότι οι επιπτώσεις θα είναι μικρές, δεδομένου ότι διαθέτουν μονάδες παραγωγής στη χώρα.

Στη Γαλλία, όπως και λίγο-πολύ σε όλη τη Δύση, υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερη αποβιομηχάνιση, καθώς τα προϊόντα της δεν έχουν ούτε την υψηλή ποιότητα των γερμανικών, ούτε την χαμηλή τιμή των κινεζικών:

Στο Ταμείο Παγκοσμιοποίησης της Ε.Ε. η Γαλλία και η Ιταλία

Ακόμα και κραταιές οικονομίες προσφεύγουν στο Tαμείο Παγκοσμιοποίησης της ΕE ζητώντας μέτρα στήριξης και επανεκπαίδευσης για όσους χάνουν τη δουλειά τους όταν κλείνουν ή μεταφέρουν την έδρα τους μεγάλες πολυεθνικές, σημειώνεται σε άρθρο της Deutsche Welle.

Τελευταίο παράδειγμα: η οικονομική βοήθεια 24,5 εκ. ευρώ για 3.500 απολυμένους της γαλλικής αυτοκινητοβιομηχανίας Renault και των προμηθευτών της, που ενέκρινε την Πέμπτη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πολλοί από αυτούς ζουν σε περιφέρειες με οικονομικά προβλήματα όπως το Nord-Pas-de-Calais, όπου το ποσοστό ανεργίας ξεπερνά το 15%. Ο Γάλλος ευρωβουλευτής Ζαν Πωλ Γκοζές εξηγεί:

«Η Renault αντιμετωπίζει τις ίδιες δυσκολίες με όλες τις άλλες αυτοκινητοβιομηχανίες. Μόνο ένα μέρος των αυτοκινήτων που κατασκευάζονται στη Γαλλία πωλούνται στη χώρα μας, τα υπόλοιπα εξάγονται. Σήμερα όμως η βιομηχανία έχει την τάση να μεταφέρει δραστηριότητες εκεί όπου βρίσκονται οι αγορές της. (σ.σ. θυμίζουμε πως οι πωλήσεις αυτοκινήτων αυξάνονται ραγδαία στην Κίνα, ενώ μειώνονται στη Δύση) Επιπλέον ένα μέρος από την παραγωγή της Renault δεν ανταποκρίνεται πλέον στις ανάγκες των καταναλωτών, ίσως λοιπόν πρέπει να μεταφερθεί στο εξωτερικό με καλύτερες συνθήκες. Για όλους αυτούς τους λόγους δεν είναι παράδοξο που μία βιομηχανία μπορεί να μεταφέρει την έδρα της» τονίζει ο Γάλλος ευρωβουλευτής στη Deutsche Welle. 

Ποια είναι η απάντηση λοιπόν σε αυτή την κατάσταση; Μήπως το να ανατρέψουμε το καπιταλιστικό σύστημα, που δίνει τον πλούτο και την εξουσία σε μια χούφτα καπιταλιστές, που προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, πάνε στην Ασία και αφήνουν τη Δύση να σαπίσει;

Ίσως αυτή να είναι η απάντηση για εμάς, αλλά όχι και για την άρχουσα τάξη. Εδώ λοιπόν βλέπουμε την απάντηση της Γαλλίας, με το Σαρκοζί να κινείται, εντελώς προβλέψιμα, προς τον προστατευτισμό:

Γαλλία: Εναποθέτουν τις ελπίδες τους στο... «Made in France»

Με την ανάπτυξη της γαλλικής οικονομίας να επιβραδύνεται και την ανεργία να έχει εκτοξευθεί στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 12 ετών, οι Γάλλοι πολιτικοί στρέφονται πλέον στους καταναλωτές, ζητώντας τους να στηρίξουν οι ίδιοι την οικονομία και τις επιχειρήσεις με ένα μάλλον πολυφορεμένο μότο: «Αγοράστε Γαλλικά».

Απ' ό,τι φαίνεται, το κίνημα στήριξης των εγχώριων επιχειρήσεων και της τοπικής παραγωγής δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Η Γαλλία ετοιμάζεται για την περίοδο των Χριστουγέννων, με τους πολιτικούς να ενθαρρύνουν τους πολίτες να αναζητούν σε κάθε προϊόν που αγοράζουν την ένδειξη «Made in France», για να μπορέσουν να κρατήσουν θέσεις εργασίας στη Γαλλία.

Και οι Γάλλοι φαίνονται αποφασισμένοι να το κάνουν. Δημοσκόπηση που διενεργήθηκε τον περασμένο μήνα έδειξε ότι πάνω από το 50% των Γάλλων δηλώνουν πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα χρήματα εάν το προϊόν που θα αγοράσουν είναι «Made in France». Μάλιστα, το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 78% στην περίπτωση των τροφίμων, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της εταιρείας Opinion Way. (σ.σ. αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση θα πέσει (διότι τα γαλλικά προϊόντα είναι ακριβότερα, και ο λαός δεν έχει πολλά λεφτά για να αγοράζει ακριβά αντί για φτηνά προϊόντα). Επίσης, σημαίνει ότι με αυτό τον τρόπο ναι μεν θα επιδοτηθεί ο Γάλλος εργάτης, εις βάρος όμως του Έλληνα εργάτη, του Άγγλου εργάτη, που Αμερικάνου εργάτη, του Κινέζου εργάτη, κτλ, που που θα χάσει τη δουλειά του ή θα μειωθεί ο μισθός του, διότι οι πωλήσεις της εταιρίας που δουλεύει θα μειωθούν. Είναι μια "αμοιβαία καταστροφή όπως λέγαμε και πιο πριν, και όσο δεν υπάρχει μια αριστερά να την καταπολεμήσει, θα βυθιζόμαστε αργά αλλά σταθερά σε αυτό το δόγμα)

ΥΓ: Αν δεν το έχετε ήδη διαβάσει, δείτε εδώ ένα παλιότερο άρθρο του Μπουχάριν που είχαμε αναδημοσιεύσει, σχετικά [και] με αυτό το θέμα.